چگونه با پرخاشگری کودکان مقطع ابتدایی رفتار کنیم؟

عواطف و احساسات، نحوه رفتار و عملکرد انسان را مشخص می سازد و در چگونگی اداره امور زندگی روزمره نقش بسزایی دارد. رفتار پرخاشگرانه که از انگیزه پرخاشگری سرچشمه می گیرد از دیدگاه های گوناگون به طرق مختلف تعریف شده است. پرخاشگری به معنی ستیزه جویی و جنگ طلبی و رفتار تند و خشن است و برای توصیف حالتهای عاطفی مختلف از رنجش عادی تا غیظ و غضب شدید بکار می رود. در پیرامون خویش شاید کودکانی را بیابیم که در همه زمینه‌های ارتباطی، حتی بدون اندیشیدن، مایلند به نوعی مخالفت خود را ابراز کنند. این کودکان از ادامه زندگی خود رنج می برند و خانواده و افراد محیط خود را با مشکلات زیادی مواجه می سازند. هر چند ویژگی مخالفت کردن و پرخاشگری در نوع انسان یک پدیده هنجار بشمار می آید و در کودکان نیز این ویژگی با نوسان و توالی متغیری طبیعی به نظر می رسد. اما در برخی از کودکان ستیزه جویی از عمق و شدت بیشتری برخوردار است که باید با آن به صورت یک رویکرد روانی برخورد کرد. این اختلال روانی به صورت مخالفت کردن در مقابل هر چیزی به همراه بحث و جدل کلامی دائم و تمایل نداشتن به انجام هر گونه رفتار منطقی بروز می‌کند این عارضه‌ی روانی قبلاً به عنوان پرخاشگری نهفته خوانده می شد. کودکان پرخاشگر مخالفت خود را به صورت رفتار منفی نشان می‌دهند، به هنگام آموزش مهارت‌های حرکتی، می توان اثرات تمرینات ورزشی را روی رفتار و اخلاق کودکان ورزشکار مشاهده کرد. برخی از گزارشهایِ والدینِ کودکانِ ورزشکار نشان می‌دهد که حضور فرزندانشان در ورزش، در آرامش و مهار نسبی پرخاشگری مؤثر است. برخی تحقیقات انجام شده خاطر نشان می سازد که تمرینات رزمی دراز مدت موجب کاهش پرخاشگری در نوجوانان می شود. پرخاشگری در کودکان به صورت‌های مختلف است ممکن است دانش آموزی در حیاط مدرسه در حال توپ بازی باشد اگر توپش به طور تصادفی و بدون آنکه اراده کند به شیشه بخورد و آن را بشکند، این عمل رفتاری پرخاشگرانه تلقی نمی شود. در حالیکه اگر همان کودک توپش را عمدی به قصد شکستن شیشه به سوی پنجره پرتاب کند، رفتارش پرخاشگرانه است، از این رو در شناسایی و تعریف پرخاشگری و رفتار پرخاشگرانه باید هدف از انجام دادن آن عمل مشخص شود.

‌راههای کاهش‌ پرخاشگری دانش‌آموزان‌ در مقطع ابتدایی

رفتارهای تهاجمی یا پرخاشگرانه از شایع‌ترین اختلالات رفتاری انسان است. براساس بررسی‌های انجام شده، درصد زیادی از مشکلات رفتاری کودکان تحت عناوین مختلف به پرخاشگری مربوط می‌شود. وجود نظریات متنوع در این مورد حاکی از پیچیدگی موضوع است. از نظر علمی باید گفت پرخاشگری یک کشش و یا یک گرایش درفرد است که به صورت زدن، کشتن و ویران کردن خود را نشان می‌دهد. امری که فرد به عنوان عکس‌العمل از خود بروز می‌دهد به گونه‌ای است که باید گفت مناسب عمل و یا رفتار طرف مقابل نیست. ظاهر این امر نشان دهنده یک شورش و انقلابی در درون فرد و حاکی از وجود احساساتی است که فرد گویی از بازگو کردن آن وحشت دارد. رنجی در درون او وجود دارد که قادر به رفع و جبران آن نیست و ناگزیر تلافی آن را سر دیگران درآورد؛ اگرچه در مواردی این زجر دادن متوجه خودش نیز می‌شود.

فروید معتقد است: پرخاشگری امری غریزی و فطری بوده و انسان از هنگام تولد این نیرو را با خود به دنیا می‌آورد. ابن‌سینا در این باره می‌گوید: اصل و مبنای پرخاشگری می‌تواند غریزی باشد و وجود چنین نیرویی در جهت صیانت ذات با نظام خلقت هماهنگی و سازش دارد و تنها نحوه‌ی بروز آن در جامعه است که تحت تأثیر عوامل تربیت_اجتماعی می‌تواند متفاوت باشد.

درباره منشاء و ریشه پرخاشگری از چند مسأله باید سخن گفت‌:
▪ منشاء غریزی و فطری :
طفل به همراه تولد خود این حالت را دارد و آماده پرخاشگری است که جلوه آن به صورت جنگ، دفاع، نزاع‌های شخصی و درگیری‌های جمعی در افراد دیده می‌شود.
▪ منشاء اجتماعی :
گروهی از روانشناسان این حالت را ناشی از آموخته‌های اجتماعی و مکتسبات آن می‌دانند و می‌گویند: نارضایتی فرد از محیط و اطرافیان و عقده‌هایی که از پدر و مادر، مدیر، معلم و مدرسه دارد سبب پیدایش این حالت و عقده در فرد می‌شود.

▪ منشاء غریزی و اجتماعی :
شاید بهترین نظر این باشد که بگوییم این حالت در افراد دارای ریشه و منشاء غریزی و اجتماعی است بدین معنی که اصل آن در افراد غریزی است. در همه افراد کم و بیش به صورت آشکار و نهان وجود دارد ولی به تدریج و بر اثر اکتساب، دامنه آن گسترده خواهد شد. کمبود توجه و عاطفه :
خصوصاً در هنگام کودکی و نیز طرد کودک از سوی والدین یا جدایی آنها که سبب احساس ناامنی در فرد می‌شود.همچنین غیبت پدر یا اعتیاد والدین عاملی است در جهت تشدید رفتارهای پرخاشگرانه.

هدف کلی : علل پرخاشگری دانش آموزان مقطع ابتدایی
هدفهای جزئی :
برای رسیدن به هدف کلی پژوهش اقدامات زیر را انجام دادم :
تعیین میزان پرخاشگری دانش آموزان
تعیین علل شخصیتی موثر در پرخاشگری
تعیین علل آموزشگاهی موثر در پرخاشگری
تعیین علل اجتماعی موثر در پرخاشگری
تعیین علل خانوادگی موثر در پرخاشگری
تعیین سهم نسبی عوامل چهارگانه در تبین پرخاشگری
بررسی و تعیین متغیرهای جنسی و دوره های تحصیلی

موانع و مشکلات : آیا میان عوامل خانوادگی، اجتماعی، آموزشگاهی و شخصیتی با پرخاشگری دانش آموزان پایه سوم راهنمایی و متوسطه شهرستان زرین شهر رابطه‌ای وجود دارد؟
آیا میان دیدگا‌‌ه‌های دانش آموزان پرخاشگر و دانش آموزان عادی در زمینه عوامل مؤثر بر پرخاشگری تفاوتی وجود دارد ؟